Zaczęło się w mroźny dzień 17 stycznia 1945 r., kiedy zrujnowaną lewobrzeżną część Warszawy zajęły oddziały Wojska Polskiego i jednostki sowieckie. W ślad za nimi do miasta zaczęli wracać warszawiacy. Z marszu zabrali się do usuwania gruzów i odbudowy domów. Wśród zgliszczy zaczęło odradzać się życie. Rozwijał się handel, gastronomia, wracało życie kulturalne.

– Rok 2025 jest niezwykle ważny. 80 lat temu, 14 lutego powstało Biuro Odbudowy Stolicy­ – mówi Aldona Machnowska-Góra, wiceprezydentka stolicy. – W tym roku przypada także 45. rocznica wpisu Starego i Nowego Miasta na listę dziedzictwa UNESCO, więc powodów, żeby świętować miłość do miasta będzie bardzo dużo.

Biuro Stołecznego Konserwatora Zabytków organizuje specjalną konferencję, która pokaże, jak Warszawa została odbudowana. Stołeczna Estrada wątek odbudowy zawarła w pokazie w Multimedialnym Parku Fontann. Wiele działań planuje Dom Spotkań z Historią i Muzeum Warszawy.

– Ukoronowaniem obchodów będzie pierwsza opera o Warszawie „Najlepsze miasto świata”, którą przygotowujemy od dwóch lat – podkreśla wiceprezydentka Warszawy.

Opera „Najlepsze miasto świata” po raz pierwszy będzie pokazana we wrześniu w Teatrze Wielkim – Operze Narodowej. Jej libretto napisał Beniamin Bukowski na podstawie książki Grzegorza Piątka. Muzykę stworzył Cezary Duchnowski. Przedstawienie reżyseruje Barbara Wiśniewska. Nad projektem pracuje Sinfonia Varsovia we współpracy z Międzynarodowym Festiwalem Muzyki Współczesnej „Warszawska Jesień”, Teatrem Wielkim – Operą Narodową i Muzeum Warszawy.

Obchodom 80. rocznicy będą poświęcone tegoroczne Urodziny Starówki, które odbędą się 18–19 lipca. W ich programie znajdą się m.in. koncert i potańcówka na Rynku Nowego Miasta, uliczne spacery z piosenką warszawską, gry miejskie. Ale to nie wszystko. Muzeum Marszawy ma setki tysięcy fotografii i wydobytych spod gruzów przedmiotów.

– W tym roku będziemy je systematycznie udostępniać – zapewnia dyrektorka Muzeum Warszawy Karolina Ziębińska. – Muzeum przygotowało także cykl działań edukacyjnych i spotkania poświęcone kobietom odbudowy.

Stołeczna Estrada zapowiada premierowy pokaz w Multimedialnym Parku Fontann poświęcony Warszawie. Połączenie elementów wody, światła, dźwięku i projekcji multimedialnych, tworzy unikatowy, poetycki obraz współczesnej Warszawy. Premiera 1 maja. Kolejne pokazy będą odbywać się w każdy piątek i sobotę aż do końca września.

Na wrzesień Dom Spotkań z Historią zapowiedział plenerową wystawę przed Teatrem Wielkim ze zdjęciami Zbyszka Siemaszki, Zofii Chomętowskiej, Edwarda Falkowskiego. Przygotuje także premierę drugiego, poszerzonego wydania albumu poświęconego odbudowie miasta po zniszczeniach wojennych.

Biuro Stołecznego Konserwatora Zabytków organizuje w maju międzynarodową konferencję. Zostaną podczas niej omówione kwestie zniszczeń, działalność BOS-u i przywołane sylwetki ludzi odbudowy. Kolejnym wydarzeniem będzie wystawa na międzymurzu prezentująca odbudowę Starego Miasta po zniszczeniach wojennych.

W styczniu 1945 r. na lewym brzegu Wisły było całkowicie zniszczonych niemal 10 tys. budynków, czyli 57,8 proc. zabudowy. Zburzone były wszystkie mosty i dworce kolejowe. W proch obrócono 95 proc. obiektów kultury, 90 proc. przemysłu i budynków służby zdrowia, 85 proc. sieci tramwajowej, 70 proc. placówek oświatowych. Ilość gruzu w Warszawie szacowano na 22 mln m sześc. Jeden z inżynierów obliczył, że można by nim załadować 2 mln wagonów.

Pomimo katastrofalnego stanu centrum miasta prof. Jan Zachwatowicz przekonywał, że stolicę trzeba odbudować. Krajowa Rada Narodowa przyjęła rezolucję o odbudowie Warszawy. Kilka dni później, 14 lutego powstało Biuro Odbudowy Stolicy. W jednym z największych biur architektonicznych pracowało blisko 1,5 tys. architektów, konserwatorów zabytków, planistów, ale też rzemieślników.

Kolejną ważną kwestią była odbudowa Starego i Nowego Miasta, Traktu Królewskiego, Łazienek. Pierwsze prace zabezpieczające prof. Zachwatowicz zarządził już w kwietniu 1945 r. Potem opracowano główne zasady rekonstrukcji. Stare Miasto miało zachować średniowieczny układ ulic i placów. Ponieważ brakowało wielu dokumentów dotyczących kamienic, ich fasady miały wyglądać tak jak... na obrazach Canaletta.

Pierwszy etap odbudowy staromiejskiego rynku zakończył się 22 lipca 1953 r. We wrześniu 1980 r. warszawska Starówka została wpisana na listę światowego dziedzictwa kulturowego UNESCO. To jedyny na niej obiekt rekonstruowany. Znalazł się tam w uznaniu dla determinacji, z jaką Polacy podjęli trud odbudowy zniszczonego miasta.