Próbę odpowiedzi na to pytanie podjęli naukowcy z Wydziału Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie, którzy w czasie pandemii przeprowadzili szczegółowe badania. Dane do analiz pozyskali z kilkudziesięciu czujników, zlokalizowanych na terenie Krakowa i okolic, a także ze stacji pomiarowych Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska. Wyszło im, że krakowianie mają pecha, bo jedną z ważniejszych przyczyn powstawania smogu jest położenie miasta. Kraków od północy i południa otaczają wzniesienia, co sprawia, że zanieczyszczone powietrze napływa do nas pradoliną Wisły z sąsiednich gmin.
– Wyniki szczegółowej analizy wskazują na związek między topografią, zmiennymi meteorologicznymi i stężeniami PM. Głównymi czynnikami są prędkość wiatru i ukształtowanie terenu. Niekorzystne położenie Krakowa sprawia, że jest on podatny na akumulację zanieczyszczeń z sąsiedztwa. Głównym źródłem zanieczyszczenia powietrza było ogrzewanie paliwami stałymi poza miastem – podkreśla dr inż. Mateusz Zaręba z zespołu badaczy.
Na początku lat 70. XX w. głównym winowajcą zanieczyszczenia powietrza był przemysł metalurgiczny. Poźniej, gdy rosła liczba mieszkańców, przybywało zanieczyszczeń z ogrzewania wykorzystującego węgiel i inne paliwa kopalne, co w końcu stało się dominującym źródłem smogu. Jednak w Krakowie obowiązuje całkowity zakaz używania paliw stałych do ogrzewania, więc główne źródła zanieczyszczeń pochodzą spoza miasta. To dlatego mimo wprowadzenia wielu przepisów, w niektóre zimowe dni Kraków jest wciąż jednym z najbardziej zanieczyszczonych miast na świecie. Naukowcy uważają, że aby poprawić jakość powietrza, niezbędna jest koordynacja działań miasta i gmin ościennych. „Działania samego Krakowa, choć istotne, nigdy nie będą wystarczające” – podkreślają w raporcie. CA
Smog w Krakowie. Telefon alarmowy
Miasto apeluje, by o zdarzeniach mających istotne znaczenie dla bezpieczeństwa informować Centrum Zarządzania Kryzysowego miasta Krakowa, tel. 12 616 59 99, e-mail: czk@um.krakow.pl.
Jak sobie radzić?
Szczególnie wrażliwe na zanieczyszczenie powietrza są dzieci i młodzież poniżej 25. roku życia, ludzie starsi oraz osoby: z zaburzeniami funkcjonowania układu krwionośnego i oddechowego, chore na astmę, alergiczne schorzenia skóry i oczu, zawodowo narażone na działanie pyłów, a także palące papierosy i bierni palacze. Te osoby powinny:
• unikać długotrwałego przebywania na otwartej przestrzeni oraz wietrzenia pomieszczeń
• ograniczyć duży wysiłek fizyczny na otwartej przestrzeni np. uprawianie sportu
• osoby chore muszą zaopatrzyć się we właściwe medykamenty i stosować się do zaleceń lekarzy