Ołtarz został wyrzeźbiony w latach 1477–1489 przez przybyłego z Norymbergi artystę Wita Stwosza. Jest powszechnie uznawany za arcydzieło gotyku. Jego drobiazgowa konserwacja była prowadzona ponad 1000 dni i angażowała zespół najlepszych specjalistów z Polski i zagranicy. Prace rozpoczęły się w 2015 r., a odsłonięcie dzieła po konserwacji nastąpiło ponad 5 lat później, w lutym 2021 r.
– W proces odnowy ołtarza zaangażowanych było kilkadziesiąt osób. Nie tylko konserwatorzy dzieł sztuki, ale również badacze z zakresu fizyki, chemii, historii sztuki i innych dziedzin naukowych. Podczas prac towarzyszyli nam również eksperci z Polski i z zagranicy, z którymi podczas cyklicznych spotkań prowadzone były ożywione dyskusje na temat technologii i historii obiektu – wyjaśnia Katarzyna Pakuła-Major, konserwator zbiorów artystycznych bazyliki Mariackiej.
Renowacja ołtarza Wita Stwosza znalazła się wśród 30 laureatów tegorocznej Nagrody Europa Nostra. Ranga Nagrody Europa Nostra 2023 jest bardzo wysoka. To najwyższe europejskie wyróżnienie w dziedzinie kultury, dlatego też nazywane jest europejskim Oscarem w obszarze dziedzictwa kulturowego.
– Wyróżnienie wskazuje na docenienie przez zagranicznych ekspertów pracy parafii Mariackiej, konserwatorów oraz wszystkich osób i instytucji zaangażowanych w projekt konserwacji tego wspaniałego zabytku, jakim jest ołtarz dłuta Wita Stwosza – mówi dr Marta Woźniak, specjalista ds. komunikacji społecznej parafii Mariackiej.
Cały proces renowacji był niezwykle złożony, ale jak podkreślają specjaliści, największą trudnością okazała się logistyka.
– Bazylika funkcjonowała w normalnym trybie – zarówno liturgicznym jak i turystycznym. Nie chcieliśmy, aby prace konserwatorskie zakłóciły ten rytm. Również ze względu na bezpieczeństwo obiektu i utrzymanie stałych warunków mikroklimatycznych podjęliśmy decyzję, że wszystkie prace odbywać się będą na terenie bazyliki – zdradza Katarzyna Pakuła-Major.
Nowe odkrycia w ołtarzu Wita Stwosza
Podczas renowacji dokonano też nowych, cennych odkryć. Odczytano datę „1486”, znajdującą się u boku św. Jakuba, który podtrzymuje zasypiającą Matkę Bożą. Nie była ona wcześniej znana i opisywana przez badaczy średniowiecznej sztuki, a jest o tyle ważna i ciekawa, że wyprzedza o 3 lata datę poświęcenia samego ołtarza.
– Ufamy, że przeprowadzona konserwacja pozwoli przez minimum 50 lat cieszyć się niezmienionym blaskiem ołtarza. Oczywiście cały czas konieczne są cykliczne przeglądy stanu zachowania ołtarza i jego otoczenia – dodaje konserwator zbiorów artystycznych bazyliki Mariackiej.
Historia, która może mieć swoją kontynuację
Nagroda Europa Nostra 2023 to nie jedyne wyróżnienie, na jakie liczyć może krakowskie arcydzieło! Ołtarz Wita Stwosza może otrzymać także Nagrodę Publiczności.
– Zachęcamy do głosowania na dalszy ciąg tej pięknej historii związanej z naszą nagrodą. Możemy otrzymać m.in. Nagrodę Publiczności. To coś w rodzaju otrzymania 3 gwiazdek Michelin w dziedzinie kulinariów europejskich. Podczas ceremonii we wrześniu ogłoszony zostanie także laureat Grand Prix, wyłoniony spośród wszystkich wyróżnionych, jednak na tę decyzję nie mamy już wpływu – mówi ks. dr Raś.
Głosować można na stronie vote.europanostra.org. Należy wskazać 3 pozycje spośród nagrodzonych projektów. Trzeba jednak pamiętać przy tym o kolejności. – Za pierwszy głos otrzymuje się 3 punkty, za drugi – 2, a za trzeci – 1 i na samym końcu te punkty są sumowane, więc niezwykle ważne jest, aby swój pierwszy głos oddać na ołtarz Wita Stwosza.
Koniecznym przy głosowaniu jest również podanie swojego adresu e-mail i później potwierdzenie głosu właśnie tą drogą. Z jednego adresu e-mail można zagłosować tylko raz – wyjaśnia dr Marta Woźniak. Głosując, można też podzielić się komentarzem odnoszącym się do wybranego zabytku – laureata. Wyniki plebiscytu publiczności ogłoszone zostaną podczas oficjalnej gali rozdania Nagród Europa Nostra 2023 28 września w Wenecji.