Do Strefy Czystego Transportu nie wjadą stare pojazdy, które mają nawet ponad 30 lat. To samochody osobowe wyprodukowane do 1992 r. w przypadku aut z silnikami benzynowymi oraz 1996 r. w przypadku osobówek z silnikiem diesla. To zaledwie 2 proc. całego ruchu w mieście, ale ich wpływ na zanieczyszczenie powietrza jest ogromny. Przekraczają normy nawet 16-krotnie! Co więcej: samochody benzynowe oraz diesle z normą Euro 1 mogą emitować nawet ponad 1 g węglowodorów i tlenków azotu na każdy przejechany kilometr.

– Najważniejszym wyzwaniem jest ograniczenie ruchu tych samochodów, które najbardziej zatruwają krakowskie powietrze – mówi Anna Dworakowska z Polskiego Alarmu Smogowego. – Są to najstarsze samochody z silnikiem diesla. To one nie posiadają filtrów DPF i emitują dużo pyłów oraz tlenków azotu. Samochody odpowiadają za 30 proc. pyłów, którymi na co dzień oddychają krakowianie.

Badania realnego ruchu w Krakowie, ale też wiele innych badań przeprowadzonych na całym świecie, pokazują, że auta z silnikami wysokoprężnymi często mają uszkodzone lub zdemontowane m.in. filtry cząstek stałych (DPF), w związku z czym ich wpływ na środowisko i zdrowie ludzi jest dużo gorszy. Znacznie częściej nie spełniają zadeklarowanych wymagań. Na przykład w Szwajcarii co piąty taki pojazd miał wielokrotnie przekroczone dopuszczalne emisje szkodliwych substancji z powodu usterki filtra w wydechu. A zamiast dopuszczalnych normami 250 tysięcy trujących cząstek z rury wydostawało się kilka milionów.

Najgorsza jest sytuacja przy najbardziej ruchliwych ulicach jak np. Aleja Krasińskiego czy ul. Dietla. Średnioroczne stężenie pyłu PM10 przy Alei Krasińskiego w 2022 r. wynosiło 46, a w ubiegłym roku – 45, co przekracza dopuszczalny poziom, który wynosi 40. Przy ulicy Dietla w roku 2022 stężenie wynosiło 33, a w 2021 r. – 29.

– Sytuacja w przypadku stanowisk komunikacyjnych, gdzie celem prowadzenia pomiarów jest ocena narażenia zdrowia mieszkańców na zanieczyszczenie powietrza związane z ruchem samochodów, wypada niekorzystnie. Dlatego tak ważnym, kolejnym krokiem w walce o czyste powietrze jest wdrożenie zapisów uchwały o Strefie Czystego Transportu – mówi Paweł Ścigalski, pełnomocnik prezydenta Krakowa ds. jakości powietrza.

Badania przeprowadzone w 2014 przez zespół naukowców z Collegium Medicum UJ pokazały, że w przypadku tlenków azotu (pochodzących w Krakowie w 75 proc. z transportu kołowego) duże znaczenie ma odległość od źródeł zanieczyszczeń. Eksperci badali, jaki wpływ ma ilość wdychanych przez dzieci spalin na występowanie u nich astmy czy alergii skórnych. Okazało się, że im bliżej dziecko mieszka ulicy, po której jeżdżą samochody emitujące drażniące tlenki azotu, tym częściej występują u niego objawy wspomnianych chorób.

Obszar SCT będzie pokrywał się mniej więcej z granicami Krakowa. Nie obejmie jednak autostrad i dróg ekspresowych biegnących przez miasto (A4, S7, S52). Planowane jest też wyznaczenie ulic dojazdowych do tych tras od gmin okalających.